Romantyczna koncepcja narodu
Romantyczna koncepcja narodu
Problematyka patriotyczna bardzo często realizowana
jest w utworach romantycznych. Właściwie można powiedzieć, iż nie ma twórcy
tego okresu, który nie podjąłby się poruszenia tego tematu. I tak wszyscy wieszcze
– Adam Mickiewicz, Juliusz Słowacki i Zygmunt Krasiński oraz tzw. spóźniony
romantyk żyjący trochę później niż jego poprzednicy – Cyprian Kamil Norwid.
Adam Mickiewicz realizuje koncepcję narodu w takich utworach, jak „Konrad Wallenrod”,
„Dziady” czy „Pan Tadeusz”. Konrad Wallenrod jest postacią tragiczną, jednostką,
która zdecydowała się poświęcić dla dobra ogółu. Jest to bohater tragiczny,
rezygnujący ze szczęścia prywatnego na rzecz ojczyzny. „Dziady” są nawiązaniem
do sytuacji Polski, po upadku powstania listopadowego w 1830 roku zaczęły się
carskie represje, wielu torturowano, bito, wysyłano na Sybir. Mickiewicz postuluje
mesjanizm narodowy. Polska jako Mesjasz cierpi, gdyż dążą ku poprawie, odzyskaniu
niepodległości, wyrwaniu się spod szponów zaborców. Polska cierpiąc, jako naród
wybrany cierpi także za inne narody Europy. Ale nadejdzie zmartwychwstanie,
wówczas w białej szacie uniesie się do nieba, zwycięży. W „Panu Tadeuszu” opisany
jest raj utracony, poeta-wieszcz w Epilogu po upadku powstania czuje się załamany.
Wcześniej w latach 1811-1812 (akcja „Pana Tadeusza”) opisuje sielankę szlachty
polskiej, przekazuje jej obyczaje, zwyczaje, jednocześnie „za pomocą” ks. Robaka
wzywa do powstania, zbrojnego czynu wiodącego ku odzyskaniu niepodległości.
Juliusz Słowacki zaś bardziej pesymistycznie odnosi się do narodu i jego koncepcji.
W „Kordianie” tytułowy bohater, samotnik, indywidualista, outsider chce zabić
cara. Strach i Imaginacja mu to uniemożliwiają. Słowacki porównuje w „Grobie
Agamemnona” naród do czerepu rubasznego, czerwonego kontuszu – symbolu, pychy,
egoizmu i megalomanii. Losy Grecji są nawiązaniem do losów ojczyzny, Polski.
Ale jest nadzieja („Testament mój”), że ustanie burza, ojczyzna na statku bezpiecznie
dopłynie do brzegu. Polska idealna to Polska – pomnik z jednolitej bryły oczyszczony
z głupoty, pychy, egoizmu. Klęska, niepowodzenie ustaną wraz z wymarciem negatywnych
cech wśród społeczeństwa. Trzeba walczyć być gorącym wnętrzem – zbuntowanym
walczącym ludem, a lawa – to zaprzedanie zaborcy zdrajcy („Dziady” – Salon Warszawski).
Zygmunt Krasiński w „Nie-Boskiej Komedii” potępia rewolucję, która nic nie zmienia,
bowiem zawsze i tak zwycięża dobro. Cyprian Kamil Norwid w wierszach napomyka
o potędze Jana III Sobieskiego („Bema pamięci rapsod żałobny”). Ojczyzna, naród,
nadzieja na odzyskanie niepodległości są głównymi tematami romantyzmu. Wraz
z nadejściem nowej ideologii, nadeszły takie koncepcje Ojczyzny, jak mesjanizm
narodowy czy Słowackiego „Polska Winkelriedem narodów” (poświęcenie się jednostki
dla dobra ogółu, idei, sprawy narodowej – różnica między mickiewiczowską koncepcją,
a Słowackiego – religijny sens patriotyczny sens główną jednak dewizą było dobro
ojczyzny, odzyskanie niepodległości przez Polskę.
[AS]