Omów rozwój europejskiego renesansu
„Renesans nie jest ani odrodzeniem starożytności, ani odrodzeniem
sztuki, jest odrodzeniem człowieka” – słowa Zbigniewa Łempickiego jeszcze raz
potwierdzają fakt, iż epoka renesansu to przede wszystkim człowiek w centrum
zainteresowania sztuki i artystów: malarzy, architektów, poetów, pisarzy.
Nazwę
epoki odrodzenia (Renaissance) zawdzięczamy Jacobowi Burckhardtowi, który epoki
średniowiecza i baroku nazwał okresami „ciemnoty i zacofania”. Okres renesansu
to początek XIV w. (Włochy), XV w. (kraje skandynawskie) oraz XVI w. – rozwój;
w Polsce od 1450 (panowanie Jagiellonów) do 1630 r. Renesans jest epoką wysuwającą
na pierwszy plan istotę ludzką, człowieka – humanizm – potrzebę jej poznania,
zgłębienia wiedzy o każdej indywidualności. Człowiek w centrum otaczającego
go świata – antropocentryzm. Jest to okres narodzenia się reformacji
– nurtu religijnego zapoczątkowanego przez 95 tez Marcina Lutra (Wittenberga),
który postulował zniesienie celibatu, a także tłumaczenie Biblii na języki narodowe
i możliwość interpretowania jej także przez osoby świeckie. Renesans to także
okres takich nurtów jak kalwinizm (Kalwin: Szwajcaria, Francja, Niderlandy)
– predestynacja – los każdego z nas jest już z góry ustalony, a życie
jest tylko poświadczeniem tego scenariusza. Anglikanizm wynikający z
spraw polityczno-prywatnych w Anglii, gdzie król Henryk VIII nie uzyskuje zgody
na rozwód z poprzednią żoną, a tym samym na poślubienie Anny Boleyn, obwołuje
się więc głową kościoła anglikańskiego. Ostatnim ruchem religijnym jest obecność
arian – braci polskich: ich postulatem było zniesienie poddaństwa.
Okres renesansu to czas takich myślicieli jak Erazm z Rotterdamu – irenizm
– pochwała pokoju, odrzucenie wojen i kłótni – „Pochwała głupoty”, Nicolas Macchiavelli
(„Książę”), który postulował ideał władcy: „Lew i lis” – mężny, silny, inteligentny,
ale także używający podstępu, fałszu, sprytu – „cel uświęca środki”, a także
Tomasz Morus, autor „Utopii” – wizji utopijnego państwa, w którym ludzie żyją
zgodnie z naturą, są równi, nie znają pieniądza. Gdy mowa o sztuce, warto wymienić
wszechstronnego twórcę – Leonarda da Vinci – lekarza, matematyka, malarza, architekta,
wynalazcę („Dama z łasiczką”, „Mona Lisa” (Paryż, Louvre); „Pokłon trzech królów”,
„Ostatnia Wieczerza”). Tworzyli wówczas także: Rafael Santi, Michał Anioł (kopuła
bazyliki św. Piotra w Rzymie); Donato Bramante (architekt tej bazyliki); Philippo
Buenellerschi (architekt kościołów we Florencji – Santa Maria del Fiore), Bronisław
Berecki (Wawel).
Renesans to okres silnego, potężnego człowieka, odrodzenia się kultury, nowego
stylu życia (wartość pieniądza, banki, kolonie), to okres, który zgodnie z maksymą
Terencjusza „Homo sum, humani nihil a me alienum puto” stawiał człowieka w centrum
zainteresowania. Jean Delumeau w „Kulturze odrodzenia” napisał: „Czym można
zastąpić wyraz odrodzenie? Jak inaczej nazwać tę wielką ewolucję, która
prowadziła naszych przodków ku rozleglejszej wiedzy, lepszemu poznaniu przyrody
i głębszej miłości do piękna?”.
[AS]