Moja ocena typów bohatera wykreowanych przez Średniowiecze.
Plan:
1. Średniowiecze – czas powstania, nazwa epoki i jej ocena przez lata późniejsze.
2. Zasługi literatury średniowiecza
3. Ideały „epoki spod znaku krzyża i miecza”.
a) Hrabia Roland
b) Karol Wielki
c) Bolesław Chrobry
d) Bolesław Krzywousty
e) Św. Aleksy
f) Św. Franciszek
4. Rola wzorców wykreowanych przez średniowiecze:
a) dla współczesnego człowieka
b) jako przydatność do epoki
5. Znaczenie ideału w życiu jednostki i społeczeństw
6. Moja ocena typów bohatera
Średniowiecze było najdłuższą epoką, bo trwało aż dziesięć stuleci. Początek tej pięknej, tajemniczej epoki, to V wiek, natomiast końcem jest XVI wiek. Nazwa średniowiecza: „wieki średnie”, czyli media tempora została nadana w renesansie, kiedy to tak niesprawiedliwie oceniano tę epokę. Obecnie żyjemy w czasach fascynacji średniowieczem.
Literaturę średniowiecza cechował przede wszystkim dydaktyzm, uniwersalizm,
a także anonimowość autorów dzieł. Z kolei „piśmiennictwo” parenetyczne propagowało
wzorce „modne” w ówczesnych czasach. Na powstawanie typów osobowościowych w
epoce „spod znaku krzyża i miecza” miały wpływ dwa ośrodki władzy: dworski i
kościelny.
Do podstawowych ideałów wykreowanych przez średniowiecze należą: rycerz, władca
i święty (asceta).
Przykładem idealnego rycerza jest hrabia Roland, postać autentyczna, a zarazem
główny bohater słynnej francuskiej „Pieśni o Rolandzie”. Posiadał on takie cechy,
jak: mistrzostwo w rycerskim rzemiośle, wierność i przywiązanie do ojczyzny,
o czym świadczy cytat:
„Boże, ojcze nasz, nie ścierp, aby Francja zaznała tego wstydu”.
Ponadto odznacza się odwagą, męstwem, walecznością, silną religijnością oraz
wiernością swojemu seniorowi. Ale, jak każdy człowiek, „miał” walory i cechy
negatywne. Duma, pycha, lekkomyślność, porywczość, działanie pod wpływem silnych
emocji, doprowadziły do tego, że wystawił na szwank życie około dwudziestu tysięcy
rycerzy. Dbał o honor, cnotę i sławę, czego oznaką było to, że nie zatrąbił
w róg, kiedy wpadli w zasadzkę. Jednak przed śmiercią dokonała się w nim pozytywna
przemiana osobowości, gdyż zrozumiał swoje błędy i wykonał gest pokuty:
„Raz po raz słabnącą ręką uderza się w piersi,
Za grzechy wyciąga ku niebu swoją rękawicę”.
Drugim równie ważnym ideałem jest władca. Z tym też bohaterem spotykamy się
w „chansons de gestes”, do których należy „Pieśń o Rolandzie”. Karol Wielki,
bo o nim mowa, był odważnym, mądrym i dbającym o swoich podopiecznych cesarzem
Francji. Jego sukcesy polityczne przyniosły mu koronę cesarską w 800 r. Za panowania
tego cesarza państwo przeżywało renesans karoliński. Wprowadził on reformę monetarną,
zaczęły powstawać szkoły pałacowe i klasztorne, nastąpił rozwój sztuki w Akwizgranie,
a także powstał model siedmiu sztuk wyzwolonych. Wtedy też kształcenie odbywało
się na dwóch szczeblach: trivium i quadrivium. Godna uwagi jest
reforma pisma z kursywy merowińskiej na minuskułę karolińską.
Wzorami średniowiecznego władcy są również Bolesław Chrobry i Bolesław Krzywousty,
bohaterowie „Kroniki polskiej” Galla Anonima. Bolesław Chrobry, dzięki relikwiom
św. Wojciecha, a poprzez zjazd gnieźnieński w 1000 roku, odbudował metropolię
kościelną, niezależną od cesarstwa, a także koronował się na pierwszego króla
polskiego w 1025 roku. Natomiast Bolesław Krzywousty szczycił się wielkim talentem
dowódczym (słynna obrona Głogowa, zdobycie Pomorza Gdańskiego i Szczecińskiego).
Obaj bohaterowie byli rycerskimi, srogimi, ale jednocześnie sprawiedliwymi dla
swoich poddanych władcami.
Aron Guriewicz w jednej ze swoich książek uważa, że święty to jeden z najpopularniejszych
ideałów średniowiecza. Być może, ale najprawdopodobniej dla człowieka religijnego,
uczestniczącego w takich praktykach. Św. Aleksy poprzez swoje życie pragnął
zasłużyć na królestwo niebieskie. Mimo iż pochodził z bogatej rodziny, to porzucił
dom rodzinny i wybrał dolę wędrownego tułacza, żebraka i ascety. Umartwiał się
dla wiary i przez całe życie znosił obelgi i poniżenie, aby dać w ten sposób
dowód miłości w stosunku do Boga. Podobne cechy reprezentuje twórca filozofii
franciszkańskiej, św. Franciszek z Asyżu, który stworzył zakon wędrujący, a
legendy dotyczące jego życia zawierają „Kwiatki św. Franciszka z Asyżu”. Głosił
bowiem uwielbienie świata, radosną wiarę w Boga oraz ideał ubóstwa. Występował
przeciwko nienawiści, zabijaniu, przemocy i chciwości, a zwierzęta uważał za
braci człowieka. Kochał Najwyższego, rozmawiał z dziećmi, ptakami, kwiatami.
Typy osobowościowe, wykreowane przez epokę średniowiecza odgrywają ważną rolę
w życiu każdej jednostki. Dla ludzi współczesnych są obrazem ówczesnej epoki,
a także cech, jakie reprezentowały te ideały. Natomiast w aspekcie przydatności
do epoki, stały się jednocześnie głównymi pozytywnymi bohaterami, charakteryzującymi
okres, w którym żyły.
Przede wszystkim jednak ideały zasługują na uwagę. Człowiek pragnie upodobnić
się do osoby, którą darzy autorytetem, chce więc reprezentować i cechy, które
ona posiada.
Uważam, że wzorce osobowościowe propagowane przez literaturę parenetyczną są
bohaterami pozytywnymi, ale posiadają także cechy negatywne. Za przykład niech
posłuży tutaj silna religijność np. Bolesława Chrobrego i Bolesława Krzywoustego.
Sądzę, że wynikała ona nie z głębokiej wiary w Boga, ale była potrzebna dla
utrzymania silnej i scentralizowanej monarchii. W rzeczywistości bowiem wykorzystywanie
relikwii (św. Wojciecha) miało swój cel. Bolesław Chrobry chciał zapewnić dobro
państwu, lecz kosztem posłużenia się osobą Najwyższego. Bohaterem, który według
mnie jest najszlachetniejszy i do którego czuję sympatię, jest św. Franciszek.
Jestem przekonany, że bardzo kochał Boga i był przyjacielem człowieka. Dlatego
też uważam, że św. Franciszek jest postacią najbarwniejszą epoki „spod znaku
krzyża i miecza”.
[AS]