Omów rozwój europejskiego Renesansu

Najkrótsza definicja epoki renesansu, sformułowana przez
pewnego włoskiego humanistę, brzmi: „Renesans stał nad grobem antyku i usiłował
wskrzesić jego duszę”.

W ten oto sposób, czerpiąc z niezwykle bogatej spuścizny
kulturowej starożytnej Grecji i Rzymu, rodził się w Europie nowy nurt kulturowo-cywilizacyjny,
zwany renesansem, czyli powrotem do czegoś, odnowieniem. Początek renesansu
włoskiego datuje się na połowę XIV w. Tworzą wtedy Dante, Petrarca, a ich działalność
artystyczna skupia w sobie elementy osiągnięć i wiedzy średniowiecznych poprzedników
(np. tomizm) z myślą filozoficzną starożytnych, odkrywaną na nowo, aczkolwiek
za pośrednictwem wyżej wspomnianych. Renesans włoski przyniósł rewolucyjne zmiany
w sposobie myślenia i patrzenia na świat. Za pośrednictwem uniwersytetów w Bolonii,
Padwie oraz analogicznych placówek w Hiszpanii postępowa myśl była przekazywana
innym narodom i na około dwa stulecia zagościła w ich świadomości. W Europie
Północnej renesans panował od początku XVI w. do początku XVII w. Wszyscy twórcy
zgodnie stawiali sobie jednak za przykład mistrzów włoskich – malarzy i rzeźbiarzy
– Michała Anioła, Boticellego, Caravaggia, Tycjana, architektów – Donata Bramantego,
czy tak wszechstronnych geniuszów wirtuozów jak Leonardo da Vinci. Tworzyła
się instytucja mecenatu (np. Medyceusze). Poza południem Europy wielki wkład
w rozwój odrodzeniowego światopoglądu wnieśli twórcy niemieccy, flamandzcy (Erazm
z Rotterdamu – „Pochwała głupoty”), malarze (Breugel, Dürer, Cronach), myśliciele
angielscy (T. Morus – „Utopia”), francuscy (Rabelais, Ronsard) oraz oczywiście
polscy (A. F. Modrzewski, J. Kochanowski).
Pierwszą fazę renesansu cechowały optymistyczny humanizm, swoboda twórcza, fascynacja
ideami antycznymi. Natomiast wraz z rozwojem poczucia odrębności poszczególnych
narodów, w miarę rozpadu systemu teocentrycznego i krachu uniwersalistycznych
idei, zaczął się formować nowy nurt, zwany reformacją, a dotyczący przekształceń
w sferze stosunków religijnych na rzecz reformy kościoła, swobody interpretacji
Biblii i dociekań na tematy związane z wiarą. Nurt zapoczątkowało w 1517 r.
w Wittemberdze wystąpienie Marcina Lutra z 95 tezami zmian potrzebnych Kościołowi.
Następnie wystąpił Kalwin, powstawały nowe odłamy protestanckie, generalnie
nieuznające prymatu papiestwa oraz preferujące udział języków narodowych w liturgii
i swobodną interpretację Pisma Świętego. Reformacja pogłębiła kryzys w kościele
i zapoczątkowała antagonizmy między narodami oraz różnymi wyznaniami. Duży wpływ
na rozwój renesansu miały też odkrycia geograficzne (np. odkrycie Ameryki w
1492 r. przez Kolumba), techniczne (np. druku w 1450 r. przez Gutenberga), wiążące
się ze zmianami cywilizacyjnymi i społecznymi, upadkiem systemu feudalnego na
rzecz monarchii narodowej i budowy nowych potęg (np. Polska Jagiellonów). Nastąpiło
więc zwycięstwo idei interesu narodowego. Jednak ten optymistyczny system, głoszący
wiarę w człowieka i jego siły, upadł. Renesans kultury i cywilizacji przegrał
w starciu z renesansem społeczno-politycznym, partykularyzmami religijnymi,
które przecież sam wytworzył.
[PG]