Jan Lechoń – krótka charakterystyka poety na podstawie kilku wierszy.

Jako poeta debiutował już w wieku lat 14 tomikami „Na złotym polu” (1913) i „Po różnych ścieżkach” (1914). Współpracował z tygodnikiem satyrycznym „Sowizdrzał”, w którym publikował utwory ośmieszające ówczesne życie polityczne.

Poezja Lechonia była z jednej strony głęboko osadzona w problematyce ogólnej,
zwłaszcza w tradycji, historii i mitologii narodowej, wobec których zajmował
stanowisko ambiwalentne, a z drugiej pogrążona w bardzo intymnym i osobistym
porażeniu tragizmem ludzkiego życia. Była to poezja aluzji, świadomie odwołująca
się do wielkich imion i tytułów sztuki, literatury światowej, traktowanych przez
poetę jako znaki wywoławcze i skróty metaforyczne, ewokujące w czytelniku pożądanie,
refleksje i stany uczuciowe. Była to poezja o szerokim rozmachu wizji i obrazów,
oddziałujących iluzją i nastrojowością.

Analiza wybranych utworów

„Herostrates” – to wiersz otwierający tom „Karmazynowy poemat”

W 356 r. p.n.e. Herostrates, pragnąc zyskać sławę, spalił świątynię Artemidy
w Efezie. Autor, identyfikując się z tą postacią, pragnie zburzyć świątynię
narodowych pamiątek, tradycję romantyczną, poezję grobów. Przywołuje on rekwizyty
związane z walką niepodległościową (np. Łazienki Królewskie jako symbol powstania
listopadowego). Poeta chciałby być wolny od tych przeznaczeń, które poprzez
kulturę wpisane są w los każdego Polaka. Tradycja historyczna, losy Polski mają
specyfikę, która uniemożliwia spojrzenie Polaka na świat bez pryzmatu narodowej
tożsamości.
Wiersz ten powstał u progu odzyskania niepodległości i oddawał charakterystyczny
nastrój wiary w możliwość przewartościowania narodowej kultury i tradycji.
Ale paradoksalnie Lechoń stał się najbardziej romantycznym poetą XX w. Ukazywał
on fatalizm dziejowy, podejmował motywy patriotyczne. Jego utwory mają strukturę
– ogniskują się wokół konkretnych osób lub przywołują epizody narodowe. Lechoń
podejmował też tematy osobiste – w tomie „Srebrne i czarne”. Pisał o samotności,
smutku istnienia. Ukazywał pejzaże egzystencjalnej pustki, śmierć.

„Mochnacki”

To utwór oparty na aluzji literackiej. Maurycy Mochnacki był krytykiem literackim,
pianistą, uczestnikiem powstania listopadowego, po którym wyemigrował z kraju.
W 1832 r., w Metzu dał koncert i ten epizod stał się osnową wiersza Lechonia.
Muzyka Mochnackiego opowiada tragiczną historię walk niepodległościowych, a
bohaterem literackim utworu jest młody żołnierz (kirasjer). Napisany 13-zgłoskowcem
wiersz Lechonia jest parafrazą koncertu Jankiela z „Pana Tadeusza”, hołdem złożonym
Mickiewiczowskiej epopei. Twórca – Lechoń – nie może wyzwolić się z siły romantycznej
poezji.

„Pytasz, co w moim życiu…”

Utwór pochodzi z tomika „Srebrne i czarne”. Jest wierszem zainspirowanym twórczością
barokowego poety J.A. Morsztyna. Lechoń mówi tu o antynomii życia i śmierci
i odkrywa pokrewieństwo między miłością a śmiercią. Są to namiętności, które
przenikają nie tylko ludzkie życie, ale również cały wszechświat, stanowią istotę
bytu.

„Toast”

Autor mówi o przemijaniu językiem innego – barokowego – twórcy, D. Naborowskiego.
Roztacza przed nami pejzaż smutku, cierpienia, ciemności gromadzących się nad
ludzką duszą. Życie człowieka jest bezsensowne i marne. Dostrzegamy w wierszu
tym nawiązanie do romantycznej poezji grobów. Istotą ludzkiej egzystencji na
ziemi okazuje się stałe i nieuchronne dążenie do śmierci.

„Piłsudski”

Geneza utworu wiąże się z manifestacją ludności Warszawy po przybyciu do stolicy
marszałka, zwolnionego z Magdeburga. Jest to jeden z najszerzej znanych utworów
Lechonia. Jest niemal w całości próbą syntezy uczuć, nastrojów i postaw społeczeństwa
polskiego w przededniu odzyskania niepodległości.
Kolejne obrazy w utworze przywołują różne elementy narodowości
– tradycje walk spiskowych
– Polska jako roztańczona, lekceważąca sytuację historyczną
– fale burzy rewolucyjnej, ogarniającej ulice miasta
– parada wojskowa budząca powszechny entuzjazm
[ET]