Typy ludzkie w „Chłopach” Reymonta.

Krytycy literaccy zwracali uwagę na kunszt charakterologiczny
Reymonta, który potrafił połączyć typowość postaci z jej charakterystyką jednostkową.

Artur Grzymała – Siedlecki pisał tak: „Reymont pisze swoje postaci i charaktery,
jakby je grał na scenie mając genialny talent aktorski. Ma się wrażenie, że
przy tworzeniu ich odbywa w nerwach swoich cały trud ich życia, pracy, uciech,
namiętności”. Dlatego postaci Reymonta są pełnokrwiste i nieschematyczne,
a niektóre rozwijają się w czasie akcji, jak Hanka i Antek.
Główne postaci „Chłopów”, to: Maciej Boryna, Antek Boryna, Hanka i
Jagna. Postacie drugoplanowe to Kuba, Mateusz i Teresa Żołnierka, Agata, Kowal,
Wójt, Ksiądz. Najmniej znaczące postaci to biedota, czyli Kłębowie, Bylicowie,
Kobusowie i Kozłowie. Aby przedstawić typy ludzkie w powieści, przedstawię charakterystykę
poszczególnych postaci, zaczynając od Macieja Boryny, najbogatszego gospodarza
we wsi Lipce. Boryna ma pięćdziesiąt lat i czworo dzieci: Antka, Grzelę, Magdę
i Józkę. Jest zdrowym, silnym i młodo wyglądającym jak na swój wiek mężczyzną.
Ze względu na swój majątek (trzydzieści morgów) wynosi się nad innych. Pewny
siebie, pełen werwy i animuszu, często ogląda się za kobietami, aż w końcu żeni
się z o wiele młodszą od siebie Jagną. Wyróżnia się ponadto wśród chłopów zaradnością,
statecznością i zawziętością zarazem. Jego postać stylizowana jest na wzór homeryckich
herosów, czy piastowskich witeziów. Potwierdza to symboliczna scena śmierci
Boryny, podkreślająca trwały związek chłopa z ziemią, z której wyszedł, na której
żył i do której musi powrócić. Pomimo, że jest osobą twardą, to miewał jednak
czasem chwile zwątpienia i słabości, zwłaszcza w momencie pytania się zmarłej
dawno żony o losy swoje i Jagny.
Jego syn Antek, to postać bardzo do ojca podobna pod względem zaciętości. Człowiek
młody, silny, zdrowy, bardzo pracowity przy tym uparty i ambitny w czym najbardziej
przypomina ojca. Ambicja nie pozwala mu na proszenie ojca o pomoc. On nie ma
zamiaru poniżyć się jako najemnik, czy chodząc po prośbie. Jego upór doprowadza
do tego, że porywa się na ojca. Nie może ścierpieć własnej krzywdy, lecz gdy
widzi ojca rannego, pomaga mu, mszcząc się na Borowym. Antek to człowiek zdolny
do wielkiej namiętności. Jego życiową miłością jest Jagna. Pożąda jej nawet
wtedy, gdy ta staje się jego macochą. Zaślepiony miłoscią Antek nie interesuje
się losem rodziny, narażając się na publiczne potępienie. Do śmierci ojca dochodzi
do wniosku, że dobrym posunięciem było wygnanie Jagny z domu. Od tej pory nie
chce być nieodpowiedzialny i bezmyślny. Pragnie trzymać się społeczności i nie
protestuje przeciw osądowi Jagny. Ma typowe chłopskie cechy, jak: przywiązanie
do ziemi, zmienność nastrojów, skrytość i upodobanie do kieliszka. Współżycie
z nim jest bardzo trudne, a przecież musi temu sprostać jego żona Hanka. Ta
kobieta, córka Bylicy, w toku akcji ulega przemianie. Jest typową chłopką pochodzącą
z ubogiej rodziny, dlatego też musi znosić kąśliwe uwagi ze strony starego Boryny.
Początkowo jest osobą potulną, lękliwą, niezdecydowaną, a przez to odrzuconą.
Momentem przełomowym w jej życiu jest wygnanie z ojcowskiego domu. Od tej pory
Hanka zmuszona jest sama dawać sobie radę. Staje się samodzielna, zdolna do
buntu. Na wieść o zdradzie mężowskiej, rodzi się w niej gniew i chęć odwetu.
Jest w rzeczywistości osobą bardzo zaradną, potrafi bowiem znaleźć pracę sobie,
Antkowi, a nawet dogadać się z Maciejem Boryną. Jej zalety Maciej docenia, zauważając
jaką jest dobrą gospodynią i kobietą. Kiedy powraca do domu Boryny, jest mu
wdzięczna. Opiekuje się nim i wyśmienicie dba o gospodarstwo. Ilustracją losów
Hanki jest przysłowie: „bieda łacniej przykuwa człowieka, niż kowal żelazo”.
Za jej ciężką pracę, Boryna odwdzięcza się zdradzeniem tajemnicy o ukrytych
w zbożu pieniądzach. Hanka to kobieta bardzo kochająca swojego męża. Z powodu
romansu z Jagną bardzo cierpi, ale mimo tego potrafi być wobec Jagny wielkoduszna.
Przebaczyła jej bowiem wszystko, a przed pójściem na pielgrzymkę do Częstochowy
pogodziła się z Dominikową i Jagną. Nie było to jednak takie proste, bo Jagna
to dziewczyna bardzo ładna, z wielkim powodzeniem u mężczyzn i zakochana w Antku.
Wszystkie kobiety zazdroszczą dziewiętnastoletniej Jagnie urody. Wciąż o niej
plotkują, a jej romanse często doprowadzają do skandali, a nawet jej własnej
tragedii, jak to miało miejsce w przypadku romansu z Jasiem idącym na księdza.
Postępowanie Jagny wynikało po części z młodego wieku, lekkomyślności, rozpieszczenia
przez matkę, a po części z nieumiejętności przeciwstawienia się mężczyznom.
Jej bluszczowata natura, czyli potrzeba posiadania kogoś, kto ma pieścić, wielbić,
decydować za nią, miała tu również duże znaczenie. Jagna, to osoba bardzo wrażliwa
na muzykę i piękno. Ma artystyczną naturę, a jej pisanki zawsze były najładniejsze
na wsi. Jagnie na posiadaniu ziemi nie zależy i dlatego różni się od wszystkich
innych gospodyń. Nie zależy jej również na byciu najbogatszą we wsi. Nie potrafi
się podporządkować zasadom moralnym obowiązującym na wsi, gwałcąc na przykład
prawo wierności małżeńskiej. W przeciwieństwie do innych chłopek nie jest bardzo
religijna, a nawet nie chce iść do spowiedzi. Określana jest jako „femme
fatale”, gdyż przynosiła mężczyznom same nieszczęścia. Antek został wyklęty
przez księdza na ambonie, Wójt stracił swoją pozycję na wsi, a młodemu księdzu
kontakty z Jagną zagroziły w przyszłej karierze.
Pierwszoplanowe postaci zostały omówione. Warto dla pełniejszego obrazu typów
ludzkich w „Chłopach” przedstawić choć jedną postać drugoplanową.
Będzie nią Kuba, czyli Jakub Socha. Jest to człowiek już nie młody, będący parobkiem
u Boryny. Mimo swojego wieku pracuje bardzo ciężko i jest w swojej pracy dobry.
Boryna ceni w nim tę pracowitość i mimo, że Jakub jest kulawy na jedną nogę,
chce zatrzymać go u siebie. Z powodu swej kulawości Jakub czasem staje się obiektem
kpin i drwin. Kuba to człowiek bardzo poczciwy, o wielkim sercu. Serdecznie
i po ojcowsku traktuje Witka oraz wszystkie gospodarskie zwierzęta. Jest bardzo
pobożny, ponieważ każdy dzień rozpoczyna od modlitwy, a w niedzielę nie omieszka
pójść na mszę. Dla księdza przynosi czasem upolowane kuropatwy, zające, za co
ten mu płaci. Kuba cieszy się z każdego grosza, a pieniądze od księdza wydają
mu się majątkiem. Dlatego też ofiarowuje ich część na tacę, co świadczy, że
jest człowiekiem wdzięcznym i bardzo dobrym. Zazwyczaj Kuba sprawia wrażenie
potulnego, jednak po wypiciu alkoholu potrafi się sprzeciwiać innym. Przykładem
jest scena rozmowy Boryny z Kubą, który nie zgadzał się na małą zapłatę za swoją
pracę.
Kiedy został postrzelony przez Borowego, a jego rana uległa zakażeniu, chora
noga zaczęła gnić. Pragnienie życia spowodowało, że Kuba sam odciął sobie nogę.
Jest to przykład dużej odwagi tego prostego człowieka. Niestety, nie przyniosło
to polepszenia stanu zdrowia – Jakub zmarł podczas wesela Boryny, z wdzięcznością
oddając się pod opiekę Bogu.
Przedstawione postaci pokazują paletę typów ludzkich opisanych przez Reymonta
w powieści „Chłopi”. Ludzie ci nie są schematyczni, a wręcz bardzo
zindywidualizowani. Oni kochają, bawią się, smucą, a do tego zabiegają o sprawy
codzienne. Jedni się zmieniają na lepsze, inni na gorsze. Zwykli ludzie, lecz
jak różni od siebie. Wszystko to dobitnie świadczy o kunszcie pisarstwa autora,
który potrafił stworzyć tak barwne charaktery ludzkie. I za to jest do dziś
podziwiany.
[BK]