Tragedia antyczna – określ jej cechy i miejsce w poetyce starożytnej

Rozkwit tragedii antycznej przypada na V wiek p.n.e. Tragedia
po grecku znaczy „pieśń kozłów” (tragos – kozioł, ode – pieśń).
Tragedia, jako jeden z gatunków dramatu, wywodzi się ze świąt i procesji na cześć
boga narodzin i śmierci, ale także beztroski i wina – Dionizosa. Tragedia wykształciła
się z tzw. Dionizji Wielkich, które w przeciwieństwie do Dionizji Małych (z nich
wykształciła się komedia) były obchodzone uroczyście wiosną w miastach (Dionizje
Małe – zimą na wsiach). Podczas owych świąt śpiewano dytyramby (pieśń pochwalna
na cześć Dionizosa). Wśród autorów Tespis jako pierwszy w VI w. p.n.e. wprowadził
aktora, drugiego aktora Ajschylos (dialog), a trzeciego Sofokles (żwawa akcja).
Tragedia była wyżej cenionym gatunkiem niż komedia, bowiem, jak mówił Arystoteles:
potrafiła wzruszyć widza i umożliwić jego „katharsis”, czyli oczyszczenie. Tragedia
antyczna nie dzieliła się, jak to jest obecnie, na akty i sceny, ale na kolejne
etapy. Pierwszym etapem był Prologos – kiedy Koryfeusz informował widzów o przedstawieniu.
Następnie rozpoczynał się Parados (parados – iść uroczyście – z j. greckiego),
pieśń chóru wchodzącego na scenę. Następnie Epeisodion – epizod, Stasimon – komentarz
chóru, znów Epeisodion – dalsze epizody i Stasimon – znowu komentarz chóru. Ostatnią
częścią tragedii był Exodus (uroczyste zejście z j. gr.) – pieśń chóru schodzącego
ze sceny. Pozostałymi cechami tragedii antycznej były jedność akcji – utwór jednowątkowy
o wyrazistej fabule, jedność czasu – akcja nie mogła obejmować więcej czasu, niż
akcja sztuki na scenie, jedność miejsca – akcja toczyła się w jednym miejscu,
a o jej przeniesieniu informował chór. Cechą traegdii antycznej jest również katharsis
(oczyszczenie); wg Arystotelesa przeżywanie uczuć z głównymi bohaterami dramatu,
co pozwoli wyzwolić się ze złych emocji, decorum – zgodność stylu z gatunkiem
– np. tragedia odpowiedni bohaterowie, brak elementów śmiesznych, zarezerwowanych
dla komedii. Ostatnią cechą tragedii antycznej był mimetyzm, czyli naśladownictwo
za pomocą słów, by najbardziej dokładnie zobrazować daną sytuację, uczucia bohaterów.
Do najwybitniejszych przedstawicieli tragedii antycznej możemy zaliczyć Sofoklesa
(„Antygona”) – wybór tragiczny, konflikt tragiczny – wybór którejkolwiek z racji
jest dla bohatera negatywny; Ajschylos „Siedmiu przeciw Tebom”, „Persowie” i inne),
Eurypides (kobieta tytułowym bohaterem tragedii – tragedia psychologiczna) czy
Tespis. Ponadto cechą gatunku było także nieodwracalne fatum – nieszczęsny los,
scenariusz przewidziany z góry.
[AS]