Omów rozwój renesansu w Polsce – prekursorzy, kierunki, twórcy.

Początków polskiego renesansu należy szukać w drugiej połowie
XV w.

Do prekursorów nowych tendencji literackich i prądów umysłowych zalicza
się zazwyczaj Jana z Ludziska – astronoma i lekarza, Jana Ostroroga – znakomitego
mówcę, prawnika, dyplomatę i pisarza politycznego, którego dzieło traktujące
o ograniczeniu roli i znaczenia Kościoła w państwie stało się niezwykle ważne
dla działaczy reformacyjnych i ideologów szlacheckich, Grzegorza z Sanoka –
arcybiskupa lwowskiego oraz przebywającego na jego dworze włoskiego humanistę
Filipa Kallimacha. To właśnie Kallimach skupił wokół siebie najwybitniejszych
twórców wczesnego renesansu, w tym Biernata z Lublina. Przemiany, które nastąpiły
w literaturze renesansu, spowodowały zmianę sytuacji pisarzy w ówczesnym społeczeństwie.
Nastąpiło niezwykłe podniesienie godności pisarza, m. in. dzięki znacznemu poszerzeniu
się kręgu odbiorców literatury. Fakt ten pozwolił pisarzom na uniezależnienie
się od krępującego mecenatu, a także na urzeczywistnienie pragnienia sławy,
które – także jako nowość – pojawiło się w renesansie. W epoce rozkwitu polskiego
renesansu stały się sławne takie nazwiska, jak Jan Kochanowski czy Mikołaj Rej.
W literaturze pojawiły się nowe kierunki. Bohaterami pieśni często czyniono
osoby współczesne danemu autorowi, ponieważ utwór poetycki miał zapewnić im
sławę po wsze czasy. W ten sposób rozwinęła się literatura panegiryczna. Twórcy
renesansu mieli także świadomość społecznego i wychowawczego oddziaływania literatury,
przez to często podejmowali tematykę obywatelską, głosząc konieczność naprawy
państwa, np. w utworze Modrzewskiego „O poprawie Rzeczypospolitej” czy w „Odprawie
posłów greckich” Kochanowskiego. Jako że epoka ta głosiła umiłowanie harmonii
życia na łonie natury, sprzyjała tym samym wytworzeniu się nurtu ziemiańskiego,
widocznego wyraźnie w późniejszej twórczości Jana Kochanowskiego czy Mikołaja
Reja. Często też łączono osiągnięcia literatury i filozofii starożytnej z elementami
religii chrześcijańskiej w duchu tzw. irenizmu. Bogato rozwinęła się również
twórczość dworska, opisująca najczęściej w lekkich formach poetyckich życie
na dworach możnowładców. Tematykę taką podejmował między innymi Kochanowski
w słynnych „Fraszkach”. Na okres renesansu przypada również największy rozwój
polskiej publicystyki, czego przykładami są dzieła Andrzeja Frycza-Modrzewskiego
(„O poprawie Rzeczypospolitej”) oraz „Kazania sejmowe” Piotra Skargi.
[SR]