„Potop” Henryka Sienkiewicza jako powieść pisana „ku pokrzepieniu serc”.
„Potop” Henryka Sienkiewicza jest powieścią historyczną.
Akcja utworu rozgrywa się na przestrzeni lat 1655-1657. Zadaniem Sienkiewicza
jako powieściopisarza było więc ukazanie dziejów narodu polskiego zmuszonego
do walki ze szwedzkim najeźdźcą.
Gdy Sienkiewicz przystępował do pisania „Potopu”, kraj znajdował się w sytuacji
bardzo niekorzystnej. Od klęski powstania styczniowego upłynęło już dwadzieścia
lat i coraz powszechniejsza była niewiara w ideały niepodległościowe i narodowo-wyzwoleńcze.
Tak więc program pozytywistów upadał. Stąd też cykl powieści historycznych,
jakie pisze Sienkiewicz, jest cyklem tworzonym „ku pokrzepieniu serc”. Pisarz
chciał pokazać, że Polacy nawet w krytycznych sytuacjach potrafią zjednoczyć
się i sięgnąć po niepodległość, obronić swą wolność i niezawisłość.
Bohaterowie „Potopu” są postaciami nieskomplikowanymi na tyle, że pozwalają
się zamknąć w paruzdaniowej charakterystyce. W większości to prawi rycerze,
dzielni wojacy, niezawodni przyjaciele i wierni kochankowie. Skupiają w sobie
walory takie jak prawdomówność, bezinteresowność i gotowość niesienia pomocy
innym. Ich życie podporządkowane jest podstawowym wartościom, jak Bóg i Ojczyzna
i im służą choćby za cenę życia. Sienkiewicz stworzył tłum wyrazistych i barwnych
postaci, które nie tylko zachwycają swoim siedemnastowiecznym urokiem, ale również
doskonale pełnią powierzoną im rolę: przekazują określone wzorce ideowo-moralne.
„Potop” Sienkiewicza jest nie tylko powieścią historyczną, ale również przygodową,
toteż można by sądzić, iż miał on dostarczyć czytelnikowi tylko rozrywki. Jednak
zgodnie z założeniem pisarza miało być przeciwnie. Obok rozrywki lub przy jej
pomocy powieść miała pełnić funkcję poznawczo-wychowawczą. Sienkiewicz chciał
rozpropagować wiedzę o historii XVII w., a przez to ukazać wielkość dawnych
wydarzeń i świetną przeszłość ojczyzny. Pragnął wsączyć w dusze Polaków otuchę
i nadzieję, wiarę, że duch i wola bywają ważniejsze niż siła, że wygrywa się
nawet w sytuacjach bez wyjścia.
Józef Kotarbiński pisał, iż poprzez Trylogię Sienkiewicz „nauczył masy myśleć
i czuć po polsku; on wskrzesił ducha narodowego skinieniem czarodziejskiej różdżki
swego talentu od razu, za życia, i to w chwili najbardziej potrzebującej takiego
cudu”.
„Potop” Henryka Sienkiewicza jest powieścią, „o przeszłości dla przyszłości”.
Wśród (mnóstwa) opisów dziejów narodu trzeba również zauważyć przykłady postaw
ideowo-moralnych, w których skupia się ogromne poświęcenie i patriotyzm. Ale
też zawarta jest w nich wiara w to, iż póki wierzymy w ojczyznę, będzie ona
istniała. Właśnie tej wiary brakowało przegranym powstańcom styczniowym. Toteż
„Potop” Sienkiewicz kieruje głównie do nich „ku pokrzepieniu ich serc”.
[MPa]
Komentarz
Szkoda, że praca nie przywołuje postaci, wydarzeń i nie
ukazuje roli narratorów w powieści.