reformacja

prąd umysłowy renesansu, powstały na skutek kryzysów w Kościele katolickim (od XIV wieku) oraz przywilejów, wpływów i materialnych bogactw kościoła, które były wyraźnie sprzeczne z naukami głoszonymi z ambony. Za początek reformacji przyjmuje się wystąpienie Marcina Lutra, który w 1517 r. ogłosił w Wittenberdze swoje tezy o odpustach i, spisane na papierze, przybił do drzwi miejscowej katedry. Tezy Lutra potępiały m.in. kupowanie odpustów zamiast czynienia dobrych uczynków. Kościół oburzył się na wnioski Lutra, zgodnie z którymi żadna władza na ziemi, nawet kościelna, nie może udzielić odpustu i rozgrzeszyć człowieka, czyli uwolnić go od mąk piekielnych. Zwolennicy reformacji postrzegali człowieka inaczej niż humaniści. Z ich perspektywy człowiek to istota o całkowicie skażonej naturze, wystawiana na próby pokus i grzechów. Na ziemi nikt nie jest w stanie zapewnić sobie życia wiecznego w raju, tylko Bóg może o tym decydować. Człowiek żyje więc w ciągłej niepewności, której pozbyć się może dopiero po śmierci. Tezy Lutra rozpoczęły okres ostrych walk i sporów religijnych, które ostatecznie podzieliły wspólnotę religijną Europy. Powstał Kościół protestancki, który dzielił się na mniejsze odłamy (anglikanizm, luteranizm, kalwinizm).