nowela

krótki utwór pisany prozą, posiadający skondensowaną i wyraźnie zarysowaną akcję. Nowela jest formą zwięzłą (mała liczba motywów, bohaterów, dygresji, komentarzy). Fabuła jest prosta i przejrzysta, przeważnie jednowątkowa. Dramatyczny charakter fabuły ma swoją ustaloną strukturę: najpierw pojawia się nagromadzenie ważnych dla bohatera zdarzeń w krótkim czasie, przez cały czas przewijają się charakterystyczne motywy (np. kamizelka czy sokół). Akcja rozwija się w kierunku mocno zaznaczonego punktu kulminacyjnego, w którym ważą się losy bohatera. Na końcu znajduje morał lub pointa. Spośród innych gatunków epickich nowela wyróżnia się dużym stopniem ograniczeń konstrukcyjnych. Giovanni Boccaccio, autor słynnego renesansowego zbioru nowel „Dekameron”, stworzył znaczący chwyt kompozycyjny, zwany motywem sokoła (od noweli „Sokół”). Polega on na pojawianiu się charakterystycznego przedmiotu czy postaci, który dynamizuje fabułę, wprowadza moment niespodzianki sytuacyjnej lub psychologicznej. Słynni twórcy nowel: Giovanni Boccaccio, E.T.A. Hoffman, Aleksander Puszkin, Mikołaj Gogol, Antoni Czechow, Bolesław Prus (np. „Kamizelka”, „Katarynka”), Henryk Sienkiewicz (np. „Latarnik”, „Z pamiętnika poznańskiego nauczyciela”), Maria Konopnicka („Nasza szkapa”), Stefan Żeromski („Doktor Piotr”, „Siłaczka”). Współcześni noweliści: William Faulkner, Ernest Hemingway, Izaak Babel, Julio Cortázar, Witold Gombrowicz, Tadeusz Borowski, Jerzy Andrzejewski.