Orzeszkowa Eliza

Eliza Orzeszkowa (1841 – 1910)

– zaczynała od powieści tendencyjnych: „Pan Graba”, „Rodzina Brochowiczów”, które miały najlepiej przekazać program pozytywistyczny.

„Meir Ezofowicz” zapoczątkował dojrzałą fazę jej twórczości, za którą jest ceniona. „Dziurdziowie”, „Nad Niemnem” to powieści realistyczne, gdzie losy bohaterów pokazane są na tle panoramy społeczno-historycznej. Każda z nich podejmowała odrębny temat: kwestię żydowską („Meir Ezofowicz”), życie chłopa i problemy wsi („Niziny”, „Nad Niemnem”), życie rzemieślników w mieście (opowiadania: „Z różnych sfer”, „Jędza”). E. Orzeszkowa pisała głównie o prostych, zwykłych ludziach, znajdujących się zazwyczaj na dole drabiny społecznej. Wierzyła, że poprzez oświatę (por. „Nad Niemnem”) można tych ludzi wyciągnąć z dołów. Walczyła o emancypację kobiet („Kilka słów o kobietach”), w szczególności o: prawo do rozwodów, samotnego macierzyństwa, o wykształcenie i możliwość pracy. Trzeci etap jej twórczości to zwrot ku tematyce religijnej i metafizycznej „Cham”, „Ad astra”. Pod koniec życia wydała wspomnienia „Gloria victis”. Warto pamiętać, że we wszystkich jej powieściach mamy nawiązanie do powstania styczniowego, w którym aktywnie brała udział. Jest to cecha charakterystyczna jej twórczości.