Między urodą życia a służbą idei – charakterystyka Tomasza Judyma.
Bibliografia:
1. Stefan Żeromski „Ludzie bezdomni”
2. „Żeromski w dzisiejszej szkole” prace z konkursu «Polonistyki»
Plan:
1. Tomasz Judym – idealista (przedstawienie postaci).
2. Idea Judyma i próba jej realizacji.
a) Wykład „Kilka uwag w sprawie higieny”.
b) Praca w Cisach.
c) Posada lekarza zakładowego przy kopalni «Sykstus» w Sosnowcu.
3. Wybór pomiędzy urodą życia a służbą idei.
4. Klęska głównego bohatera (rozdarta sosna).
5. Przyczyny porażki.
Charakterystyka Tomasza Judyma
„Tacy jak Judym rozpoczynają nowy okres w dziejach ludzkości, okres wprowadzania
w czyn i życie tej wielkiej idei, która przed wiekami zasiana, dojrzewa dopiero
za dni naszych”.
Andrzej Strug
Tomasz Judym jest idealistą, który przegrał konfrontację z rzeczywistością.
Wybierał między urodą życia a służbą idei. Główny bohater powieści Stefana Żeromskiego
pt. „Ludzie bezdomni” pochodził z ubogiego warszawskiego szewca. Wychowany był
przez ciotkę, która traktowała go za swojego posłańca i pomywacza. Ukończył
jednak medycynę i stał się lekarzem-chirurgiem.
Doktora Tomasza Judyma poznajemy, gdy zwiedza paryskie muzea i noclegownie dla
bezdomnych. Wówczas ma już sprecyzowane cele i dążenia. W swoim odczycie w salonie
dr. Czernisza pt. „Kilka uwag w sprawie higieny” postuluje walkę z nędzą i chorobami.
Uważa, iż jest ona obowiązkiem lekarzy. Oni zaś nazywają Judyma idealistą, a
jego poglądy „mrzonkami”. Tak oto, opuszczony główny bohater „Ludzi bezdomnych”
dąży do zrealizowania swoich celów. Na początku otwiera praktykę w Warszawie,
ale nie udaje mu się zdobyć pacjentów. Aby zarobić pieniądze na swoje i rodziny
brata utrzymanie, wyjeżdża do Cisów, gdzie przyjmuje posadę lekarza w sanatorium.
Tutaj otwiera także mały szpital dla biednych ludzi. Kiedy jednak dowiaduje
się, że administrator ośrodka – Krzywosąd – zanieczyszcza pobliskie źródło wody
pitnej dla mieszkańców wsi – protestuje. Najpierw namawia Węglichowskiego i
Krzywosąda, aby zlikwidowali stawy rybne, które wywołały epidemię malarii; wreszcie,
pozbawiony jakichkolwiek nadziei na zmianę sytuacji, w porywie złości wrzuca
Krzywosąda do stawu. Zostaje zwolniony z pracy w Cisach i już w tym momencie
ponosi pierwszą klęskę. Następnie, za namową swojego przyjaciela, Korzeckiego,
przyjmuje posadę lekarza zakładowego przy kopalni «Sykstus» w Sosnowcu. Wstrząsające
warunki pracy i życia górników zmuszają go do działania. Dyrektor kopalni oraz
jego krewni nie chcą jednak żadnych zmian, nie obchodzi ich los innych. Wówczas
też jego jedyny przyjaciel – Korzecki – popełnia samobójstwo, nie wytrzymując
konfrontacji z szarą rzeczywistością. A Judym? Tomasz Judym stoi przed ważnym
wyborem między życiem prywatnym a służbą idei. Wybiera to drugie. Rezygnuje
tym samym z miłości do Joasi Podborskiej. Mówi: „Nie mogę mieć ani ojca, ani
matki, ani jednej rzeczy, którą bym przycisnął do serca z miłością, dopóki z
oblicza ziemi nie znikną te podłe zmory. Muszę wyrzec się szczęścia. Muszę być
sam jeden. Żeby obok mnie nikt nie był, nikt mnie nie trzymał”.
Tomasz Judym jest niewątpliwie bohaterem, który łączy w sobie cechy romantycznego
buntownika i pozytywistycznego społecznika. To zarazem postać rozdarta wewnętrznie,
której symbolem jest sosna. Judym wierzy w pracę organiczną i pracę u podstaw,
w moc nauki – pragnie leczyć i pomagać ludziom. Ale dlaczego mówi, iż musi wyrzec
się szczęścia? Czyż oznacza to, że tego jednocześnie nie chce? Mógłby przecież
połączyć miłość do kobiety z walką o los najuboższych, służbą idei.
Judym pomimo, że się nie poddał, to w rzeczywistości przegrał. Dlaczego? Odpowiedź
jest prosta. Działał samotnie, podobnie zresztą jak jego romantyczni poprzednicy.
Jest postacią tragiczną, która „przeliczyła się” co do dwóch możliwości. Dlatego
też nie darzę go sympatią. Wzniosłe cele i idee nie wystarczą do tego, aby osiągnąć
sukces. Trzeba również zadbać o efektywne działanie, zjednanie sobie obrońców
danej idei. Jeżeli nie uda się to – jest się z góry skazanym na klęskę.
[AS]